Teodor Talowski - galicyjski Gaudi
Szanowni Państwo!
POCZYTAJCIE O TEODORZE TALOWSKIM – GALICYJSKIM GAUDIM!
TO ON ZAPROJEKTOWAŁ PAŁAC W CIANOWICACH!
Tadeusz Bystrzak
Galicyjski Gaudi
W ciągu ostatnich kilku lat szczególnie zainteresowała mnie postać Teodora Talowskiego. Zafascynowałem się talentem, pracowitością i uporem tego architekta, żyjącego ponad sto lat temu. Zrozumiałem, że pokora i rozmach, z którymi stwarzał i zmieniał świat w małych miasteczkach i wsiach między Krakowem i Lwowem są warte pamiętania. Do dziś jego twórczość nie doczekała się systematycznej i wyczerpującej monografii. Historia Teodora Talowskiego, artysty i pasjonata, nadal pozostaje pełna niedopowiedzeń.
Na przełomie XIX i XX wieku Teodor Talowski (1857-1910) stał się jednym z wiodących krakowskich architektów. Jego twórczość jest jednak rozsiana po całej dawnej Galicji. Jak na indywidualistę przystało, nie sposób jej ubrać w ramy żadnego z ówczesnych nurtów architektonicznych. Był bez wątpienia twórcą eklektycznym, choć widoczne są w jego pracach inspiracje secesją i historyzmem. Ze względu na artystyczne wizjonerstwo, został nazwany Galicyjskim Gaudim.
Przechadzając się po śródmieściu Krakowa nie zdajemy sobie sprawy jak wiele kamienic zostało przez niego zaprojektowanych. Liczne z nich pozostały do dziś w doskonałym stanie. Co ciekawe, ślady jego twórczości możemy odkryć również w okolicach Skały. Są one zaledwie namiastką jego talentu, ale mogą stać się impulsem do poznania jego bogatej twórczości. A co za tym idzie, podtrzymywania lokalnej pamięci o tej, jakże interesującej postaci.
W miejscowości Cianowice znajduje się Dwór Dobieckich z 1890 roku. Choć stan budynku pozostawia wiele do życzenia, nie sposób odmówić mu architektonicznej atrakcyjności. Na szczęście, ze względu na prace konserwacyjne przeprowadzone w ostatnim czasie, na nowo zyskuje dawny blask. Kolejnym przykładem lokalnej obecności Talowskiego, jest Dwór Popielów. Znajduje suę w niedalekich Ściborzycach, miejscowości na północ od Skały. Ściborzycki zespół dworsko-pałacowy, powstały w latach 1986-1988 popadłby w ruinę, gdyby nie potomek rodu i jego wysiłek włożony w renowacje dawnej rodzinnej posiadłości. I wreszcie Michałowice. Tu znajduje się Dwór Dębowskich, zbudowany w latach 1892-1897. Ceglany budynek został odnowiony po pożarze przez swoich obecnych właścicieli.
Ci z Państwa, którzy znają twórczość Talowskiego, zwrócą uwagę między innymi na pewne podobienstwa między wspomnianymi dworami a przykładami krakowskiej architektury użytkowej jego autorstwa. Mam na myśli przede wszystkim ciąg kamienic przy ul. Retoryka: „Pod śpiewającą żabą”, „Festina lente”, „Pod osłem” jak i budynek z inskrypcją „Długo myśl, prędko czyń”. Tu także warto wymienić obiekt Towarzystwa Gimnastycznego Sokół przy ul. Piłsudskiego, kamienicę przy ul. Smoleńsk 18, szpital Bonifratrów przy ul. Trynitarskiej, czy też kamienicę „Pod pająkiem” przy ul. Karmelickiej 35.
Dwa lata temu minęła setna rocznica śmierci Teodora Talowskiego, która przeszła praktycznie bez echa. Chociaż architekt umarł we Lwowie, pochowany jest na krakowskim Cmentarzu Rakowickim w samodzielnie zaprojektowanym grobowcu. Mimo młodego wieku, w jakim zmarł (a miał zaledwie 53 lata) pozostawił po sobie dzieła, które w naszej okolicy stanowią istotną część kulturalnego dziedzictwa.T.B.(2012)
Tadeusz Bystrzak (1954) jest krakowskim artystą-plastykiem. W wolnych chwilach odkrywa tajemnice dawnej Galicji. Tadeusz Bystrzak w 1980 roku ukończył Katedrę Komunikacji Wizualnej na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, na Wydziale Wzornictwa Przemysłowego. To artysta zajmujący się wieloma dziedzinami sztuki, projektowaniem, designem, projektowaniem wnętrz, malarstwem iluzjonistycznym. Autor kompleksowego projektu wnętrz Centrum Handlowego M1 w Krakowie (a także w Markach pod Warszawą). Projektuje wnętrza restauracji, pubów, klubów i hoteli(m.in. Hotel Boss, sieć hoteli Novotel-Kraków). Prywatnie – Tata przyjaciółki mojej siostry – Madzi Bystrzak. M.P.
